Giới thiệu về làng chiếu cói Kim Sơn
Nằm ở huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, làng chiếu cói Kim Sơn từ lâu đã nổi tiếng khắp cả nước như một trong những cái nôi của nghề dệt chiếu truyền thống. Không ồn ào, không hào nhoáng, làng nghề này mang trong mình vẻ đẹp mộc mạc, chân phương, gắn bó mật thiết với cuộc sống của người dân vùng ven biển, nơi cây cói phát triển mạnh mẽ nhờ lớp đất phù sa màu mỡ và nguồn nước lợ đặc trưng. Trải qua hàng trăm năm, chiếu cói Kim Sơn không chỉ là vật dụng quen thuộc trong mỗi gia đình Việt mà còn trở thành biểu tượng văn hóa, thể hiện sự cần cù, tỉ mỉ và sáng tạo của người thợ thủ công nơi đây.
Lịch sử hình thành và phát triển
Theo các bậc cao niên trong vùng, nghề dệt chiếu ở Kim Sơn đã xuất hiện từ thế kỷ XIX. Ban đầu, người dân chỉ thu hoạch cói mọc tự nhiên, sau đó dần dần mở rộng diện tích trồng cói ven sông, ven biển để phục vụ cho việc đan dệt. Từ những chiếc chiếu đơn giản dùng trong sinh hoạt hằng ngày, người Kim Sơn từng bước cải tiến kỹ thuật, tạo ra những sản phẩm có hoa văn sắc nét, độ bền cao và ngày càng đa dạng về mẫu mã. Có thời kỳ hưng thịnh, sản phẩm chiếu cói Kim Sơn được phân phối đi khắp miền Bắc, miền Trung và xuất khẩu sang nhiều nước trong khu vực. Dù chịu sự cạnh tranh từ các loại vật liệu công nghiệp hiện đại, làng nghề vẫn bền bỉ tồn tại như một chứng nhân cho giá trị truyền thống bền vững theo thời gian.
Quy trình làm chiếu cói truyền thống
Để tạo nên một tấm chiếu hoàn chỉnh, người thợ Kim Sơn phải trải qua nhiều công đoạn đòi hỏi sự vừa khéo léo vừa kiên nhẫn. Cói sau khi được thu hoạch sẽ được phơi khô dưới nắng tự nhiên cho đến khi đạt độ dẻo và dai cần thiết. Tiếp theo, cói được nhuộm màu, phân loại và xếp theo từng bó nhỏ. Công đoạn dệt chiếu là phần tinh tế nhất, nơi đôi tay người thợ thoăn thoắt đưa từng sợi cói vào khung dệt, kết hợp nhịp nhàng với các sợi đay hoặc sợi cotton để tạo độ chắc chắn. Mỗi hoa văn trên chiếu không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn là kết quả của kinh nghiệm truyền đời, thể hiện cảm hứng từ thiên nhiên, đời sống làng quê và tín ngưỡng dân gian.
Giá trị văn hóa và kinh tế của làng chiếu cói Kim Sơn
Không đơn thuần là một làng sản xuất thủ công, Kim Sơn còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa đặc trưng của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Nghề dệt chiếu góp phần tạo sinh kế cho hàng nghìn lao động địa phương, giúp nhiều hộ gia đình duy trì cuộc sống ổn định. Đồng thời, làng chiếu cói cũng trở thành một điểm đến hấp dẫn đối với du khách yêu thích du lịch trải nghiệm, muốn tận mắt chứng kiến quy trình thủ công truyền thống và tìm hiểu về nếp sống làng nghề xưa. Mỗi tấm chiếu được dệt nên là kết tinh của đất, nước, nắng, gió và bàn tay con người – một minh chứng rõ ràng cho mối liên kết bền chặt giữa con người và thiên nhiên.
Trải nghiệm khi tham quan làng chiếu cói Kim Sơn
Khi đến với Kim Sơn, du khách có thể dạo bước trên những con đường nhỏ quanh co, hai bên là những sân phơi đầy ắp cói nhiều màu sắc dưới nắng. Tiếng khung dệt lách cách vang lên từ các ngôi nhà nhỏ tạo nên một bản nhạc lao động nhịp nhàng và yên bình. Bạn có thể trực tiếp trò chuyện với các nghệ nhân, lắng nghe họ kể về quá trình gắn bó với nghề, thậm chí tự tay thử dệt những mũi chiếu đầu tiên dưới sự hướng dẫn tận tình. Bên cạnh đó, việc lựa chọn những tấm chiếu cói chính gốc Kim Sơn làm quà lưu niệm cũng là cách để bạn mang về một phần hồn quê Bắc Bộ.
Làng chiếu cói Kim Sơn trong dòng chảy hiện đại
Trong bối cảnh đời sống hiện đại ngày càng phát triển, làng chiếu cói Kim Sơn đang đứng trước nhiều thách thức như thiếu lao động trẻ nối nghề, sức ép từ sản phẩm công nghiệp giá rẻ hay sự mai một của các giá trị thủ công truyền thống. Tuy nhiên, nhờ sự quan tâm của địa phương và ý thức gìn giữ di sản của người dân, làng nghề vẫn đang từng bước đổi mới để thích nghi. Nhiều cơ sở đã sáng tạo thêm các sản phẩm từ cói như túi xách, thảm trang trí, đồ decor thân thiện với môi trường, đáp ứng xu hướng sống xanh và tiêu dùng bền vững. Điều đó cho thấy làng chiếu cói Kim Sơn không chỉ giữ lại quá khứ, mà còn đang tìm cách bước tiếp vào tương lai bằng chính bản sắc riêng của mình.
